Lübnan’daki döviz krizi nedeniyle gün içerisinde yaşanan şok kur değişimleri, pek çok eseri dolara sabitleyen restoran ve kafelerdeki eserlerin gün içinde zamlanmasına neden oluyor.
Son olarak geçtiğimiz cuma, doların Lübnan lirası karşısında bir günde yüzde 9 artması nedeniyle bir müşterinin iki kahveyi farklı fiyatlara içtiğini paylaşması, toplumsal medyada en çok konuşulan hususlardan biri oldu.
Lübnan lirası dolar karşısında geçtiğimiz hafta 50 bin kıymetini aşarken paralel piyasada bir ruhsal eşik noktası daha geçilmiş oldu. Bir vakitler dolara karşı 1500’e sabitlenen Lübnan poundu, nüfusun yüzde 80’ini yoksulluğa sürükleyen ve ülkeyi ekonomik bir felakete götüren krizin başlamasından bu yana bedelinin yüzde 97’sini kaybetti.
PARALEL KUR, RESMİ KURUN 33 KATI
Mevcut resmi oran hâlâ 1500 olurken bankalarda bu oran 8 bin civarında. Fakat bankalardan vatandaşların döviz çekme imkanı kısıtlı. Kara borsa ve paralel kurda ise bu sayı 50 binin üzerinde seyrediyor. 2022’de lira dolar karşısında yüzde 93 kıymet kaybederken ülkedeki enflasyon yüzde 189 düzeyinde bulunuyor.
Yoksulluk ülkede sert bir formda artarken Lübnan’daki döviz krizinin en net görüldüğü örnekler restoranlar. 2019’dan bu yana Lübnan lirası giderek daha menüden kaybolurken işletmeler lira yerine dolara geçti.
The National News’te Nada Maucourant Atallah imzasıyla yayımlanan habere nazaran, müşteriler pek çok restoranda ödemeyi dolar yahut lokal para ünitesi cinsinden gerçekleştiriyor.
Ancak lokal para ünitesi üzerinden ödeme yapmak isteyenler de çok oynak olan ve birkaç saat içinde ani değişikliklere uğrayabilen paralel piyasa kuru üzerinden ödeme yapmak zorunda kalıyor.
3 SAATTE ARTIRIM GELDİ
Başkent Beyrut’un tanınan uğrak yerlerinden ve yeme içme yerlerinin ağır olduğu Gemmayzeh’deki bir kafede kahve içen müşteri de saatler içerisinde dolar kuru nedeniyle kahveye nasıl artırım geldiğini anlattı.
Ani artış, restoranın menüsünü dolar üzerinden fiyatlandırmasından kaynaklanırken kurun gün içinde sert artması eserlerin de gün içinde zamlanmasına neden oldu. Üç saat içinde müşterinin kahvesinin fiyatı 9 bin Lübnan lirası (3,40 TL) zamlandı.
Cuma günü toplumsal medyada paylaşılan bir tweette müşteri, “İlk kahvemi 10.30’da, ikincisini 13.00’te sipariş ettim. Lübnan lirası bu mühlet içinde kıymet kaybetti ve siparişler iki farklı fiyatla sonuçlandı” diye yazdı.
EKONOMİ FİİLEN ÇİFT PARAYA GEÇTİ
Şehirde uzun müddetli elektrik kesintisi yaşandığı için restoranlar kıymetli özel jeneratör tedarikçilerine güvenmek zorunda kalırken güç maliyetleri de dolar fiyatlamasında kıymetli bir etken oldu. Lakin işletmeler maaşları ise büsbütün dolar cinsinden değil, her iki para ünitesinin bir karışımı olarak ödeye başladı.
Döviz riskinden korunmak için adım atanlar yalnızca restoran sahipleri değil. Konut aletleri, giysi, sıhhat sigortası, kira ve eğitim fiyatları dahil olmak üzere pek çok süreç artık dolarla yapılabiliyor. Bu da Lübnan iktisadının kademeli olarak dolarize olduğu ve çift paraya geçtiğinin sinyali olarak yorumlanıyor.